Việc hồ sơ cũ liên quan đến khai thác đất hiếm và quặng bô xít “bất ngờ” được đưa vào diện Ban Chỉ đạo Trung ương theo dõi “đặc biệt” ngay sau Hội nghị Trung ương 15 không phải là một động thái ngẫu nhiên.
Cùng ngày 25/12/2025, bị can Lê Thanh Thản một đàn em của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tiếp tục bị truy tố trong một vụ án kéo dài 6 năm, liên quan đến hành vi lừa dối khách hàng.
Theo giới quan sát, cách sắp xếp thời điểm này khó có thể tách rời bối cảnh chính trị hậu Hội nghị Trung ương 15, khi ông Tô Lâm đã chắc chắn là Tổng Bí thư cho nhiệm kỳ tới nhưng vẫn gây nhiều tranh cãi trong dư luận xã hội.
Theo giới quan sát, việc Tổng Bí thư Tô Lâm “khui lại” các chủ trương và sai phạm lớn của những người tiền nhiệm như cố Tổng Bí thư Trọng, hay cựu Thủ tướng Ba Dũng đã cho thấy, đây là một thông điệp chính trị nhằm đến việc tái định hình trật tự quyền lực trong nội bộ.
Chủ trương khai thác bô xít Tây Nguyên vốn là một quyết định mang dấu ấn sâu đậm của Nguyễn Tấn Dũng trong 2 nhiệm kỳ làm Thủ tướng (2006 – 2015).
Từ Quyết định 167 đầu năm 2007 đến các dự án Bô xít Tân Rai và Bô xít Nhân Cơ – từng được xác định là “chủ trương lớn” của Đảng và Nhà nước, bất chấp những cảnh báo liên tục từ giới khoa học và trí thức.
Đáng chú ý nhất là các bức thư và kiến nghị của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, người đã nhiều lần nhấn mạnh nguy cơ môi trường, xã hội và an ninh quốc phòng “cực kỳ nghiêm trọng” nếu khai thác bô xít ở Tây Nguyên.
Song những cảnh báo đó đều bị bỏ qua mà còn bị đẩy lùi bằng lập luận rằng đây là quyết sách đã được Bộ Chính trị và Đại hội Đảng thông qua không được phép bàn lùi.
Trong suốt gần 2 thập niên, chủ đề bô xít và các dự án liên quan đến nhà đầu tư Trung quốc tại khu vực “mái nhà” Tây nguyên một địa bàn nhạy cảm liên quan đến an ninh quốc gia gần như trở thành “vùng cấm”.
Việc đến nay – cuối năm 2025, các sai phạm mới được đưa vào diện theo dõi cho thấy sự thay đổi rõ rệt trong cách tiếp cận của ban lãnh đạo mới của Đảng CSVN hiện nay trong quan hệ với Bắc Kinh.
Từ đó đã đặt ra câu hỏi: vì sao là lúc này, chứ không phải là sớm hơn, khi những rủi ro môi trường và hiệu quả kinh tế của dự án đã được chỉ ra từ lâu, và đã hiển hiện đã quá rõ ràng?
Theo giới quan sát cho rằng đây là bước đi mang tính biểu tượng nhằm tái khẳng định khẩu hiệu “không có vùng cấm, không có ngoại lệ” mà Tổng Bí thư Tô Lâm nhiều lần nhấn mạnh.
Sau Hội nghị Trung ương 15, khi việc ông Lâm tiếp tục ở lại vị trí lãnh đạo cao nhất đã được xác nhận, thì nhu cầu tạo dựng hình ảnh một nhà lãnh đạo sẵn sàng đối diện với các “di sản” trong quá khứ trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Việc khui lại vấn đề bô xít và đất hiếm vì thế không chỉ là xử lý sai phạm kinh tế, mà còn là thông điệp chính trị gửi tới các nhóm quyền lực cũ với thông điệp: việc “đào bới” các vụ việc trong quá khứ sẽ không dừng lại.
Động thái này còn phản ánh sự dịch chuyển trọng tâm quyền lực trong giai đoạn mới, khi chủ trương bô xít gắn liền với giai đoạn quyền lực của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và mạng lưới lợi ích.
Việc đưa các sai phạm của cựu Thủ tướng Dũng ra ánh sáng vào thời điểm Đại hội 14 còn có thể được hiểu là nỗ lực tái phân định ranh giới ảnh hưởng của ông Ba Dũng với ban lãnh đạo hiện nay, đặc biệt là Tổng Bí thư Tô Lâm.
Tuy nhiên, câu hỏi lớn hơn nằm ở chỗ: liệu việc “khui lại” này có mang tính thực chất, hay chỉ dừng lại ở mức biểu tượng chính trị để trấn an sự bất bình của dư luận xã hội?
Trong bối cảnh Tổng Bí thư Tô Lâm đang tìm cách củng cố tính chính danh sau Hội nghị Trung ương 15, đây được xem là một nước cờ đa dụng trong chuỗi thanh trừng tiếp theo của chính trường Việt Nam.
Trà My – Thoibao.de
